Hoe maak je papieren letters voelbaar?

 Dat kan, door ze niet op een vel af te drukken, maar door ze te maken in een ander materiaal. Dat kan steen zijn, of metaal of hout. De vraag is dan wel, hoe je dat doet?

Ik ging te rade bij Hans Neijts van Goochem Design in Amsterdam. Uitgangspunt was deze tekst, gecomponeerd in mijn nieuwe font Mokum Anno (komt binnenkort beschikbaar als download):

Sophie is de naam van mijn kleindochter en toevallig ook die van de dochter van Hans. Allebei op bekend terrein dus, met dien verstande dat ik veel weet van letters en hout voor Hans bijna geen geheimen heeft. De tekst werd ingevoerd in de computer, waar er een vorm van werd gemaakt waarmee de freesmachine aan de slag kon.

Na enige bewerkingen was de tekst geschikt om door de freesmachine verwerkt te worden. Daarmee kun je een houtenplankje de gewenste vorm geven. De freesmachine ziet er overigens zo uit:

Na wat instellingen, zoals het bepalen van de maximale grootte van het werkstuk en het plaatsen van de klemmen kon het proces beginnen. En dan gebeurt er dit:

Er wordt een lijn gefreesd die precies overeenkomt met het model van de tekst zoals die op papier was gezet. Na het frezen moest nog even een randje worden afgezaagd:

En dan heb je twee (eigenlijk drie) stukjes hout. Het ene met de gewenste tekst en de rest kan in de afvalbak.

Fascinerend om te zien hoe een tekst op deze manier ontstaat. De combinatie van typograaf en houtbewerker is een goede match, dat blijkt wel.

Een vastgezet lettertje

 Dit wordt een font waarbij de letters vaststaan op een ondergrond. Je zou er bijvoorbeeld een leuk fotolijstje van kunnen maken of gewoon een letterbalkje voor het bureau of aan de deur. Ik ben nog bezig om te kijken of dit machinaal gemaakt kan worden. Het alternatief zou de figuurzaag zijn. Hieronder een voorbeeldje van een fotolijstje met naam 

De ruwe tekst zoals die uit de computer rolt ziet er dan zo uit (ik heb er wel een mooi kleurtje overheen gezet). 

Het mysterie van een 98 jaar oude tekst

In Schoten (dat in 1927 geannexeerd zou worden door Haarlem), werd in 1923 een complex van een aantal woningen en een café restaurant gebouwd. Architect was Henk Lamberts, die op zijn bouwtekening een mooie geveltitel had ingetekend. 

Tegenwoordig is het pand in kwestie, dat ligt aan de Spaarndamseweg, getooid met een nieuwe titel, en wel deze:

Duidelijk is te zien dat de ontwerper op verschillende plekken niet het origineel heeft willen volgen. Jammer, maar helaas. De oude letters hebben ook nooit aan die gevel gezeten. In oude kranten is geen enkele advertentie te vinden voor een Café Restaurant "Het Spaarne", er is op die plaats alleen sprake van een gebouw met de naam "Geko". 

Conclusie: bij het ontstaan van denksportcentrum 't Spaerne is gebruik gemaakt van de originele bouwtekening en niet van bestaande letters die aan de geval hadden gezeten.

Ik grijp nu mijn kans, en ga aan de haal met het originele lettertje, dat voldoende potentieel lijkt te hebben om het tot font te schoppen.

Eindelijk dan toch, Rak Dudok is gereed

 Het kostte even wat moeite om de letters in de nieuwe vorm te krijgen. Meteen ook maar de IJ en ij gemaakt, in combinatie met de zogeheten fancy quotes. Die laatste staan ook wel bekend als de aanhalingstekens 66-99.

Waar nodig is een bescheiden kerningtabel toegevoegd, zodat letters als V en A niet mijlenver uit elkaar staan, maar mooi bij elkaar. Dat ze zonder verdere behandeling los van elkaar staan heeft met de vorm te maken. Het fontprogramma kijkt alleen naar de uiterste rechterkant van het eerste teken en de linkerrand van het tweede teken. En dan krijg je te veel tussenruimte. Zie het plaatje met links de situatie met kerning en rechts zonder

Hoe dan ook, het font is te downloaden via de button in de rechterkolom --->

Onenigheid over een font

 Zoals gezegd, ik maakt het font Dudok, van de hand van gemeente-architect Willem Marinus Dudok. De eerste versie werd ook in gebruik genomen door de gemeente en een der ambtenaren kwam klagen over het feit dat het smalle stukje van de B onderaan zat en niet bovenaan. Mijn antwoord: dat heeft Dudok zo bedacht en niet anders.

De B lijnt mooi uit met de dwarsstok van de E en dat lijkt mij voldoende. De ambtenaar gaf niet op en het leek er sterk op dat hij koste wat kost zijn gelijk wilde halen. Ik had hem bijna getrakteerd op de typografische versie van de beroemde uitspraak uit de film "New Kids Nitro", namelijk "wie is er hier nou de snackbar, gij of ikke?"

Het verhaal gin weer door, er werd een andere B getoond, ook ontworpen door Dudok en in gebruik bij het interne belsysteem van het raadhuis. Die B zag er zo uit:

En dus, zo was de redenatie, de B in mijn font moest worden omgedraaid. Sorry, maar dat bepaal ik altijd nog zelf en het gebeurt NIET. Een simpele fotomontage laat zien waarom niet. We maken een E uit het buitenfont (waar het publiek tegenaan kijkt in de gangen van het raadhuis) even breed als de E in het woordje BELET en dan blijkt dat het om twee verschillende lettertypes gaat.

Eentje voor de buitenkant en een voor intern gebruik. Die laatste wordt alleen gezien door ambtenaren en niet door het publiek.

Ondertussen staat het verhaal - zonder de conclusie hierboven - ook op internet. Wie dat eens wil lezen gaat op zijn gemak naar: 

De omgekeerde B van architect Dudok

De remake van font Rak Dudok

Het font dat ik maakte naar aanleiding van de letters die ontsproten aan het brein van Willem Marinus Dudok, gemeentearchitect van Hilversum, was aan modernisering toe. Sommige tekens hadden een zeer rafelige rand, waardoor ze vooral op groot formaat een wat hakkelig profiel kregen. Dat is inmiddels gerepareerd en tevens heb ik de lettertabel een beetje logischer opgebouwd.

Zo was de dubbele OO, die we kennen van krantentitels zoals het Parool, ondergebracht op de plek van de hoofdletter O. Dat leek ooit wel makkelijk, maar stuitte in de praktijk toch wat op problemen, vooral bij gebruikers die de alternatieve plaatsing niet doorhadden. Woorden die met een O begonnen werden zo weergegeven met OO en dat staat niet.

 De bekende krantentitel met de twee O's die door elkaar heen zijn gezet. Typografen deden dat omdat ze de O op zich al heel groot vonden en twee van die letters naast elkaar zou iets te veel van het goede zijn. Ik verstopte die dubbele O aanvankelijk op de plek van de O:

Maar nu is dat gecorrigeerd tot:

Tevens hebben de IJ en de ij als enkel teken de juiste plaats in de lettertabel gekregen. Het font moet hier en daar nog een beetje worden bijgeschaafd dus het duurt nog even voordat het in de rechterkolom te downloaden valt.

Een iets dikkere uitvoering van Rak Cohen

Sommige mensen vinden de letter Cohen een beetje te iel, wel stijlvol maar toch te iel. Daar kan ik in meegaan, vandaar dat Cohen Dik het levenslicht heeft gezien. In de basis de zelfde letter, maar op de details wat aangedikt. De verschillen zijn niet heel groot, kijk maar:

En toen moest ik natuurlijk nog een lekker plaatje bedenken om het geheel een beetje aan te prijzen. Na een seance met de denkhoed kwam het volgende uit de bus, net heel erg origineel maar toch wel doeltreffend:

Downloaden gaat, zoals gebruikelijk, weer via de button in de rechtse kolom --->

Een verbeterde versie van Cohen Top

 In 2005 alweer maakte ik het font Mokum Cohen en het daarvan afgeleide Mokum Cohen Top. Sinds enige tijd is de naam Mokum verdwenen (omdat er ook letters uit andere plaatsen model gingen staan voor een font) en is dat vervangen door mijn initialen Rak.

Meteen een mooie gelegenheid om de Top wat strakker te maken en ook de grofheid een beetje in te dammen. Dit alles heeft geleid tot het volgende letterbeeld: 

Met bovenaan de oude letters en in het blauw de nieuwe vormen. Nieuwigheidje in Cohen Top is nu de mogelijkheid om de bovenbalk door te laten lopen over een spatie heen. Daarvoor heb ik de lage streep opgeofferd. Dit is die lage_streep, overigens. In het volgende plaatje kun je zien hoe dat werkt. De tekst bestaat uit "lage streep" links en "lage_streep" rechts. 

Het lettertype is weer te downloaden vanuit de kolom hier rechts --->

De allereerste in een nieuw jasje

Het font Cohen, dat ik als allereerste maakte in 2005, is aan een nieuwe versie toe. De oude droeg nog de naam Mokum Cohen, omdat ik van plan was om alleen puur Amsterdamse letters te gaan maken. In de loop van de tijd bleek dat anders uit te pakken, te beginnen met het lettertype Stad. Dit is gemaakt met als voorbeeld een letter van architect Siebe Jan Bouma op een kaart van de stad Groningen. Mijn eerste idee, om het lettertje dan maar Mokum Grunn te noemen bleek niet echt effectief. Dus werd dat Mokum Stad.

Inmiddels heb ik de naam Mokum laten vallen en gebruik ik mijn eigen initialen (RAK) als naam voor de hele fontfamilie. Om niet al te veel te schreeuwen wordt het gewoon Rak. Rak Cohen is de letter die Fré Cohen maakte voor de verslagen van de Gemeente Amsterdam. Dat zag er in druk zo uit:

Ik had het idee dat deze 7 letters voldoende moesten zijn om er een compleet alfabet uit te destilleren. Het kostte enige moeite (te meer daar ik net een oogoperatie achter de rug had) maar het is wel gelukt.

De oude letters zijn nu een beetje bijgeschaafd en dit is het resultaat geworden. Downloaden gaat met behulp van de button COHEN in de rechtse kolom --->

Een font dat is gehaald uit cijfers

 De Amsterdamse Rivierenbuurt herbergt een aantal mooie huisnummers, onder andere in de Waverstraat, de Vechtstraat en de Churchilllaan. Een voorbeeld uit de Waverstraat zien we hier:

Met die cijfers als basis is een compleet alfabet gemaakt. Eerst met hoofdletters en kleine letters, doch dat bleek er niet uit te zien. In het begin was ik nog redelijk enthousiast en maakte ik zelfs dit tekstje 

Maar hoe langer ik ernaar keek, des te beroerder vond ik het. Dan maar een rigoureuze stap nemen en die onderkast (zo heten kleine letters in drukkersjargon) bij het grof vuil zetten en een versie maken met kleinkapitaal. Dat zijn letters die er net zo uitzien als hoofdletters, maar zo groot zijn als de kleine letters. Dan krijg je dit:

Na nog een aantal correctieslagen, met hulp van familie en vrienden, ontstond een bruikbaar lettertype dat gedownload kan worden met de knop RIVIERENBUURT in de rechterkolom --->